U utorak, 7. maja 2024. godine povodom opštinske slave, a nakon svečane liturgije, rezanja slavskog kolača i slavske litije, u parohijskom domu u Osečini u sa početkom u 19 sati predstavljena je publikacija „Stara crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Osečini “ dr Jelene Glušac.
Svako mesto u Srbiji, ima sveca koga slavi, a zaštitnik naše lokalne zajednice je Sveti Vladika Nikolaj Žički.
U svečanom raspoloženju u lepoj sali parohijskog doma predstavnike crkve, državne vlasti i verni narod okupila je duhovno – istorijska tema. Na valjan i dostojanstven način obeležavamo opštinsku slavu predstavljnjem monografije o Staroj crkvi u Osečini – podgorskom duhovnom svetioniku.
U duhu svoje plodne i kvalitetne izdavačke delatnosti i sa blagoslovom Njegovog Preosveštenstva Episkopa valjevskog Gospodina Isihija Rogića, Narodna biblioteka Osečina je objavila monografsku publikaciju „Stara crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Osečini “ čiji je autor naučni saradnik na Istorijskom institutu u Beogradu dr Jelena Glušac. Jelena je naša zemljakinja, po majci poreklom iz Živanovića iz Gornjeg Crniljeva, a po ocu iz Skadra iz familije Popović.
Ovaj naslov je 66. po redu u Biblioteci, urednik je Ana Vasiljević. Za lekturu su bili zadrženi profesor srpskog jezika i književnosti Kristina Petrović i protođkon Radomir Rakić. Materijal za štampu i registre je pripremio Miroslav Pralica. Knjiga je štampana uz finansijsku podršku opštine Osečina.
Monografija „Stara crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Osečini“ autorke dr Jelene Glušac sadrži četiri hronološko-tematska poglavlja: prvo je o varošici Osečini, drugo je o crkvi koje je podeljeno na istorijat crkve od njenih prvih pomena do 20. veka; treće o parohijama – do kraja 19. veka, zatim u 20. veku do 30tih godina prošlog veka sa osvrtom na stradanjima tokom Prvog svetskog rata i analizom popisa parohijskih sela u popisima 1834-1931. Četvrto poglavlje govori o 20 sveštenika stare Crkve u Osečini od druge polovine 17. veka, kada se prvi put pominju, do 1940. godine, kada je izgrađena nova crkva.
Važan deo monografije predstavljaju prilozi, gde je autorka izvukla podatke iz popisa poreskih obveznika u parohijskim selima 1818-1839, a zatim sve statističke podatke iz državnih popisa stanovništva između 1834. i 1931. godine, uključujući i opšte podatke za Podgorski srez. U trećem prilogu zapisana su imena sa spomenika ratnicima opštine osečanske izginulim i podleglim u ratnim naporima za oslobođenje Srba, Hrvata i Slovenaca, zatim sa spomen kosturnice izginulima za otadžbinu 1914-1915. i na kraju je predočen spisak parohijana stare crkve u Osečini, nosilaca ordena karađorđeve zvezde i drugih odlikovanja. Posle zaključka na srpskom i engleskom jeziku, autorka je navela rečnik stranih i manje poznatih reči i izvore i literaturu koji su korišćeni u istraživanju. Na kraju, postoje četiri registra – ličnih imena, autora i saradnika, geografskih pojmova i institucija. Monografija ima 22 ilustracije – fotografije nastale tokom istraživačkog rada, rešenja republičkih organa o zaštiti crkve, kao i gotovo jedinu sačuvanu fotografiju crkve nastale početkom 20. veka, čiji je autor bio kustos Etnografskog muzeja u Beogradu, Nikola Zega. Monografija broji ukupno 205 stranica.
Istraživanje se bazira prvenstveno na preko 70 izvora, neobjavljenima i objavljenima. To je podrazumevalo značajne istraživačke napore u Međuopštinskom Arhivu Valjeva, Državnom arhivu Srbije, Arhivu Jugoslavije, korišćenje dokumentacije Zavoda za zaštitu spomenika u Valjevu i Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Beogradu. Zapisi na bogoslužbenim knjigama koje su i dan danas u upotrebi, kao i korišćenje Letopisa crkve u Osečini, obogatili su saznanja o prošlosti crkve i svih dešavanja u crkveno-narodnom životu naše zajednice. Relevantne informacije potiču iz periodike – Glasa Crkve, Glasa Valjeva, Srpskih Novina, Politike i drugih. Da bi određeni termini bili pojašnjeni korišćene su enciklopedije. Literatura broji oko 100 naslova naučnih članaka i monografija. Pored brojne literature, nijedan rad se ne bavi konkretno starom crkvom u Osečini. Autorka monografije je objavila naučni članak pod nazivom „Prilog poznavanju stare crkve u Osečini“ u 107. broju Zbornika Matice srpske za istoriju 2023. godine. Članak razmatra prošlost crkve u vreme uprave Habzburške monarhije na ovim prostorima (1718-1739).
Značaj ovog izdanja je izuzetan. Ovo je prva monografija koja u potpunosti prati crkveno-narodni život stare crkve u Osečini od kraja 17. veka do 1940. godine. U toku ovog perioda teritorija Osečine se nalazila pod Osmanskim carstvom, Habzburškom monarhijom, opet pod Osmanlijama, zatim u Kneževini Srbiji, Kraljevini Srbiji, Kraljevini SHS i Kraljevini Jugoslaviji. Autorka je pažljivo ispratila i uvrstila opšta značajna dešavanja koja su uticala na položaj crkve i njenih parohija. Takođe, ispraćene su crkveno administrativne promene – od valjevske episkopije, užičko-valjevske mitropolije, šabačke eparhije do današnje valjevske episkopije.
Ovo su utvrdili njeni recenzenti dr Nedeljko Radosavljević, naučni savetnik na Istorijskom institutu u Beogradu, dr Goran Vasin, redovni profesor na katedri za istoriju Filozofskog fakulteta u Novom Sadu i dr Ivica Čairović, vanredni profesor na Pravoslavnom teološkom fakultetu u Beogradu.
Izuzetnu podršku u istraživanju i objavljivanju ove monografije, kao u realizaciji ovog programa predstavljanja pružilo nam je sveštenstvo pri crkvi Vaznesnja Gospodnjeg u Osečini. U ime divnih domaćina prisutne je pozdravio protonamesnik Zoran Jakovljević, strarešina hrama Vazenenja Gospodnjeg u Osečini.
O knjizi su, pored autorke dr Jelene Glušac govorili jedan od recenzenata je dr Nedeljko Radosavljević, naučni savetnik na Istorijskom institutu u Beogradu i protojerej-stavrofor doktora Radomira V. Popović.
Vladika Nikolaj voleo je decu. Stoga su deca vila deo ovog svečanog programama. Učenice veronauke OVC „Braća Nedić“ sa veroučiteljem Milovanom Stevanovićem pripremile su i otpevale pesmu Vladike Nikolaja „Istočniče živonosni“ i pesmu„Sini jarko sunce sa Kosova“ .
U ovom trenutku, mi nismo ni svesni koliko je vredno i važno delo koje se nalazi pred nama. O tome će svedočiti generacije koje dolaze posle nas.
